---

 

Η επιδείνωση της διατροφικής κατάστασης και η επιμένουσα απώλεια βάρους φέρει αρνητικές συνέπειες στον ογκολογικό ασθενή. Η επίπτωση της κακής θρέψης, γνωστή ως καχεξία κυμαίνεται από 30-70% ενδο - ή εξωνοσοκομεικά και συσχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο κλινικής έκβασης, κακή ποιότητα ζωής και μικρότερη επιβίωση.

 

Επιπροσθέτως, περίπου το 20% των καρκινοπαθών θα καταλήξουν μάλλον από την καχεξία παρά από τον καρκίνο τους. Η διατροφική κατάσταση του ογκολογικού ασθενούς τείνει να επιβαρύνεται κατά τη νοσηλεία και αυτό συνδέεται με αυξημένη θνησιμότητα και θνητότητα, παράταση του χρόνου παραμονής στο νοσοκομείο και αυξημένο κόστος. Επίσης, επηρεάζεται αρνητικά η ευαισθησία και η ανοχή στην αντικαρκινική θεραπεία. Στην αντίπερα όχθη, η πρώιμη και η κατάλληλη πρόβλεψη για διατροφική υποστήριξη των ασθενών που αναγνωρίζονται σε κίνδυνο κακής θρέψης αποδεικνύει βελτιωμένα κλινικά αποτελέσματα.

Καθίσταται, λοιπόν, σημαντικό τα διατροφικά ζητήματα να τίθενται από την στιγμή της διάγνωσης έως και μετά το πέρας της αντικαρκινικής θεραπείας, στοχεύοντας:

• στην πρόληψη της κακής θρέψης, που σχετίζεται με τον καρκίνο ή τη θεραπεία
• στην αποφυγή ή αντιστροφή της απώλειας βάρους
• στη βελτίωση του σθένους και της ποιότητας ζωής του ατόμου
• στην αύξηση της συμμόρφωσης και μείωση των διατροφικών παρενεργειών λόγω θεραπείας
• στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της

Η εκ του στόματος σίτιση είναι πάντα η πρώτη επιλογή για την υποστήριξη της θρέψης. Ωστόσο, χρειάζεται εξατομικευμένη προσέγγιση ώστε να τίθενται ρεαλιστικοί και εφικτοί στόχοι. Αν αυτό δεν είναι εφικτό τότε άλλοι τύποι διατροφικής υποστήριξης, όπως τα διατροφικά συμπληρώματα και η τεχνητή διατροφή (Εντερική και/ή Παρεντερική) θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην επίτευξή τους.

---

Οι διατροφικές συστάσεις που ακολουθούν είναι για επιβιώσαντες καρκινοπαθείς γενικά. Ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο μαστού, αναλόγως με τη μετάσταση ενδέχεται να έχουν διαφορετικές διατροφικές ανάγκες και ανάγκες φυσικής δραστηριότητας. Συνιστάται οι ασθενείς με ΜΚΜ να συζητούν με τους θεράποντές τους και να ακολουθούν τις οδηγίες εξειδικευμένων κλινικών διαιτολόγων- διατροφολόγων.

Σωματικό βάρος:

• Επίτευξη και διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους. Δείκτης Μάζας Σώματος (Βάρος/ Ύψος2): 18.5- 25 kg/m2.
• Σε υπέρβαρους ή παχύσαρκους ασθενείς συνιστάται η μείωση σωματικού βάρους, ιδανικά μέχρι την επίτευξη υγιούς σωματικού βάρους, μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας.
• Κατά τη διάρκεια της συστηματικής θεραπείας συνιστάται διατήρηση του σωματικού βάρους (αποφυγή της πρόσληψης, αλλά και αποφυγή μείωσης βάρους).

Υπέρβαρο και Παχυσαρκία σχετίζονται με:

• Αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων τύπων καρκίνου, όπως καρκίνος μαστού, παχέος εντέρου, ενδομητρίου, οισοφάγου, ήπατος, παγκρέατος κ.α.
• Μειωμένη επιβίωση.
• Καρδιαγγειακά, μεταβολικό σύνδρομο, σακχαρώδη διαβήτη, οστεοπόρωση, δευτερογενής εντοπίσεις.

ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ

 

---

Διατροφικό πρότυπο που συστήνεται μετά το πέρας της συστηματικής θεραπείας:

• Ισορροπημένη δίαιτα, με έμφαση στην κατανάλωση τροφίμων φυτικής προέλευσης.
• Τρόφιμα και ποτά σε μερίδες που βοηθούν στη διατήρηση σωματικού βάρους.
• Μείωση κατανάλωσης κόκκινου κρέατος κι επεξεργασμένων προϊόντων κρέατος, όπως μπέικον, λουκάνικα, αλλαντικά.
• Κατανάλωση τουλάχιστον 5 μερίδων φρούτων και λαχανικών ημερησίως.
• Έμφαση στην κατανάλωση μη επεξεργασμένων δημητριακών.

Εναλλακτικές πηγές πρωτεϊνών είναι τα ψάρια (κατά προτίμηση τα λιπαρά ψάρια), το κοτόπουλο και τα όσπρια. Για το κόκκινο κρέας, επιλέξτε άπαχα κομμάτια και να τρώτε μικρότερες μερίδες. Αποφύγετε να τηγανίζετε το κρέας, τα πουλερικά και τα ψάρια.

Φυσική δραστηριότητα μετά το πέρας της συστηματικής θεραπείας:

• Υιοθέτηση τακτικής φυσικής δραστηριότητας, όσο το δυνατόν πιο σύντομα μετά την ολοκλήρωση της συστηματικής θεραπείας.
• Τουλάχιστον 30 λεπτά (προτιμότερο 45-60 λεπτά) μέτριας ως έντονης φυσικής δραστηριότητας τουλάχιστον 5 ημέρες την εβδομάδα, συμπεριλαμβανομένων ασκήσεων μυϊκής ενδυνάμωσης.
• Στόχος η εξάσκηση επί τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα. Να περιλαμβάνεται σωματική άσκηση μυϊκής ενδυνάμωσης τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα.

Πηγές: Rock CL, CA CANCER J CLIN 2012 - Arends J, Clinical Nutrition 2016

---

Άτομα που υποβλήθηκαν σε κοινωνικό τεστ για το στρες (TrierSocialStressTest) βρέθηκε πως στα υψηλότερα επίπεδα κορτιζόλης είναι πιο πιθανό να καταναλώσουν περισσότερο φαγητό και πλούσιο σε θερμίδες φαγητό.

Το χρόνιο στρες επηρεάζει το «Σύστημα της Ανταμοιβής» αυξάνοντας το κίνδυνο εμφάνισης εξαρτήσεων (κάπνισμα, κατανάλωση αλκοόλ, κατανάλωση ζάχαρης).

Σε περιπτώσεις χρόνιου στρες τα υψηλά επίπεδα κορτιζόλης οδηγούν σε:

• Αντίσταση στην ινσουλίνη
• Αύξηση της όρεξης
• Κεντρικού τύπου παχυσαρκία- εναπόθεση λίπους στη κοιλιά
• Αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων και LDL χοληστερόλης
• Αύξηση δεικτών φλεγμονής

Οι επιπτώσεις του στρες

• Καταστολή του ανοσοποιητικού - Αύξηση λοιμώξεων
• Επιβράδυνση του μεταβολισμού - Αύξηση σωματικού βάρους και λίπους
• Δυσσαπορρόφηση βιταμινών
• Οργανικά συμπτώματα
• Ημικρανίες στομαχικές διαταραχές
• Μυϊκή ένταση
• Ξηροστομία
• Εφίδρωση – Βαχυπαλμία
• Αυπνία
• Κόπωση

Μελέτη σε πάνω από 1500 εργαζόμενους έδειξε ότι τα υψηλά επίπεδα αντιλαμβανόμενου στρες σχετίζονται με:

• Υψηλότερο ενδιαφέρον για τη διατροφή
• Χαμηλότερα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας
• Λιγότερο περπάτημα (< 1000 βηματισμούς )

Σε συνθήκες στρες και παρά την αυξημένη ευαισθησία σε θέματα διατροφής εμφάνιζαν:

• Μειωμένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών
• Αυξημένη κατανάλωση έτοιμου φαγητού
• Κατανάλωση αναψυκτικών

 

---

Η εφαρμογή τεχνικών χαλάρωσης:

• Μειώνει το καθημερινό και αντιλαμβανόμενο στρες
• Αυξάνει τον έλεγχο του ατόμου στον εαυτό του
• Οργανώνει την καθημερινή ρουτίνας
• Χτίζει την πειθαρχία σε ό,τι δεσμεύομαι!

1. Επίδραση στο πνευμονογαστρικό νεύρο

Υψηλότερος πνευμονογαστρικός τόνος σημαίνει ότι το σώμα σας μπορεί να χαλαρώσει γρηγορότερα μετά από στρες.

2. Κοιλιακή ή Διαφραγματική Αναπνοή

Με εκούσια συστολή του διαφράγματος προκαλείται προώθηση του κοιλιακού τοιχώματος και διεύρυνση του θώρακα προς τα κάτω. Το διάφραγμα κατά την πολύ βαθιά εισπνοή μπορεί να κατέλθει μέχρι 7 cm από τη θέση ηρεμίας του.

3. Προοδευτική Μυϊκή Χαλάρωση (Progressive Muscle Relaxation - PMR)

Πρόκειται για συστηματική τεχνική διαχείρισης του στρες, με την οποία επιτυγχάνεται βαθιά κατάσταση χαλάρωσης. Ένας μυς μπορεί να χαλαρώσει, όταν πρώτα έχει υποστεί ένταση για λίγα δευτερόλεπτα και στη συνέχεια ελευθερώνεται και επανέρχεται.

Άλλες Τεχνικές:

• Mindfulness (επίγνωση)
• Αυτογενής εκπαίδευση
• Προσευχή
• Καθοδηγούμενος Οραματισμός
• Διαλογισμός

Φυσική Δραστηριότητα

Η άσκηση είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την διατήρηση της ψυχικής, πνευματικής και σωματικής υγείας. Μελέτες αποδεικνύουν τη θετική επίδραση της άσκησης στην καταστολή του άγχους και την καταπολέμηση πολλών ψυχοσωματικών νόσων που σχετίζονται με τον σύγχρονο τρόπο ζωής.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει σε ενήλικες 18-64 ετών φυσική δραστηριότητα μέτριας έντασης για τουλάχιστον 150 λεπτά, ή έντονη άσκηση 75 λεπτά, ή συνδυασμό μέτριας με έντονη φυσική δραστηριότητα 75 λεπτά, την εβδομάδα.

Σκοπός της  άσκησης:

• Βιολογικός: Η τακτική φυσική δραστηριότητα οικοδομεί υγιή οστά, μυς και συνδέσμους, βοηθάει στον έλεγχο του βάρους, στη μείωση του λίπους, στη σωστή λειτουργία της καρδιάς και των πνευμόνων και επιδρά θετικά στη διαχείριση του στρες.
• Ψυχοκινητικός: Η τακτική σωματική άσκηση διευκολύνει την ανάπτυξη δεξιοτήτων κίνησης και βοηθά στην πρόληψη και  τον έλεγχο των αρνητικών συναισθημάτων (άγχους και κατάθλιψης).
• Ψυχοκοινωνικός: Η συμμετοχή σε οργανωμένα προγράμματα  άσκησης, κυρίως  μαζικά, βοηθά στην αυτό-έκφραση, αυτοπεποίθηση και ανακούφιση από την ένταση  .

Είδη άσκησης:

1. Αεροβική δραστηριότητα: Κάθε μέρα μπορούμε να απολαμβάνουμε  αερόβια προγράμματα  όπως γρήγορο περπάτημα ή προγράμματα με  μεγαλύτερη ένταση  όπως τρέξιμο, ποδήλατο, χορός και κολύμπι. Ένα πλήρες πρόγραμμα καλό είναι  να  περιλαμβάνει και  δραστηριότητα μεγάλης έντασης  και να πραγματοποιείται για τουλάχιστον 2 με 3 φορές την εβδομάδα.
2. Μυϊκή ενδυνάμωση: Τα προγράμματα  μυϊκής ενδυνάμωσης  στοχεύουν στην τόνωση  της  μυϊκής μάζας και στην αύξησή της, ανάλογα  με το προπονητικό ερέθισμα. Ενδυνάμωση των μυών σε συχνότητα 2-3 φορές την εβδομάδα  είναι  ιδανική.
3. Ενδυνάμωση οστών: Στα προγράμματα αυτά περιλαμβάνουμε ασκήσεις για την ενδυνάμωση των οστών όπως ασκήσεις με αντιστάσεις (βαράκια, λαστιχάκια και  ελαφριές,  αλτικές  ασκήσεις).

Πώς γνωρίζω ποια αεροβική δραστηριότητα είναι μέτριας ή μεγαλύτερης έντασης;

Μέτριας έντασης αερόβια άσκηση: Η καρδιά κτυπά πιο γρήγορα από το κανονικό και αναπνέουμε πιο δύσκολα από το κανονικό. Σε μία κλίμακα από το 0 έως το 10 η μέτριας έντασης άσκηση είναι το 5 με 6.      

Υψηλής έντασης αερόβια άσκηση: Η καρδιά κτυπά ακόμα πιο γρήγορα από το κανονικό και αναπνέουμε πολύ πιο δύσκολα από το κανονικό. Σε μία κλίμακα από το 0 έως το 10, η υψηλής έντασης άσκηση είναι το 7 με 8.

Οφέλη από την συστηματική και οργανωμένη άσκηση στον ογκολογικό ασθενή:

• Αγχολυτική δράση
• Μείωση της κοτριζόλης (καλύτερη διαχείριση του stress)
• Ελάττωση της έντασης και του θυμού (2-4 ώρες μετά)
• Απόσπαση της προσοχής ( αλλαγή της εστίασης), επίδραση στην φυσιολογία
• Βελτίωση της εικόνας του σώματος - αύξηση της αυτοπεποίθησης
• Έλεγχος των συναισθημάτων
• Ενεργοποίηση της υγιούς πλευράς
• Ελπίδα!!!

Για την αποτελεσματικότερη ρύθμιση συστήνεται ο συνδυασμός της άσκησης με κατάλληλες ψυχολογικές τεχνικές.

Στόχοι της εκγύμνασης του σώματος με οργανωμένη μορφή άσκησης

• Αερόβια ικανότητα - Συνεχόμενη ή διαλειμματική μέθοδος
• Συντονιστικές ικανότητες - Ισορροπία, νευρομυϊκός συντονισμός
• Μυϊκή ενδυνάμωση, διατήρηση οστικής πυκνότητας, προστασία μυοσκελετικού
• Αύξηση Κινητικότητας - Ευλυγισία - Ευκαμψία

Κάθε  προπονητικό  οργανωμένο πρόγραμμα  γίνεται με την επίβλεψη ειδικού επιστήμονα  Φυσικής  Αγωγής και  την βεβαίωση συμμετοχής από τον θεράποντα  Ιατρό. Προκειμένου κάποιος να γευτεί τα σημαντικά οφέλη της άσκησης για την υγεία, θα πρέπει να τη συνδυάζει με μια ισορροπημένη διατροφή.

Πρακτικές συμβουλές

Η άσκηση πραγματοποιείται 3-4 ώρες μετά από ένα βασικό πλήρες γεύμα, το οποίο χαρακτηρίζεται από:

• Επαρκή ποσότητα υγρών προκειμένου να εξασφαλίζεται η ενυδάτωση του οργανισμού.
• Χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και φυτικές ίνες προκειμένου να μην επιβαρυνθεί η γαστρεντερική λειτουργία.
• Υψηλή περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, ώστε να διατηρήσουμε σταθερά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα προς αποφυγή  κάποιας υπογλυκαιμίας.
• Μέτρια πρόληψη πρωτεϊνών: 0.8 - 1.4  γραμμάρια  ανά  κιλό σωματικού  βάρους.

Κάθε γεύμα καλό είναι να περιλαμβάνει τρόφιμα και από τις τρεις παρακάτω ομάδες τροφίμων:

1. πηγές πρωτεϊνών (κρέας, ψάρι, κοτόπουλο, τυρί, αβγό, γάλα).
2. πηγές σύνθετων υδατανθράκων (ψωμί ολικής άλεσης, μακαρόνια, ρύζι, πατάτες)
3. πηγές φυτικών ινών, υδατανθράκων & αντιοξειδωτικών βιταμινών (φρούτα και λαχανικά).

Κατά τη διάρκεια της άσκησης προτείνεται, ανάλογα με την ένταση και τη διάρκεια, η κατανάλωση νερού για τη σωστή ενυδάτωση . Μετά την άσκηση, σκοπός της διατροφής είναι η αναπλήρωση των υγρών, των υδατανθράκων, των ηλεκτρολυτών και της πρωτεΐνης.

Σημεία προσοχής:  Αποφεύγουμε την κατανάλωση  αλκοόλ, υπερτονικών αθλητικών ποτών και καφεΐνης καθώς προκαλούν αφυδάτωση.

Ο Σύλλογος Καρκινοπαθών - Εθελοντών - Φίλων - Ιατρών «Κ.Ε.Φ.Ι.» Αθηνών σε συνεργασία με τον Ελληνικό Σύλλογο ΧΑΘΑ - ΓΙΟΓΚΑ, διοργανώνουν Ομάδας Άσκησης ΧΑΘΑ – ΓΙΟΓΚΑ κάθε Τετάρτη, 16:00-17:15.

Συντονίστρια Ομάδας: Έφη Κουτσάκου, Δασκάλα του Ελληνικού Συλλόγου ΧΑΘΑ – ΓΙΟΓΚΑ
Τόπος διεξαγωγής: Γραφεία Συλλόγου «Κ.Ε.Φ.Ι.» Αθηνών, Φαραντάτων 34, & Μιχαλακοπούλου, 4ος όροφος,  Αθήνα
Δηλώσεις Συμμετοχής: Γραμματεία Συλλόγου «Κ.Ε.Φ.Ι.» Αθηνών
Τηλέφωνα επικοινωνίας: 210 6468 222 / 210 6447 002